تعریف روانشناسی و شاخه های مهم آن چیست؟

انواع روانشناسی

روانشناسی یک رشته ی علمی گسترده و متنوع است که شامل مطالعه اندیشه، رفتار، پیشرفت، شخصیت، احساسات، انگیزه و موارد دیگر می شود. در نتیجه، برخی از زیرشاخه های فرعی و شاخه های تخصصی پدیدار شده است. در زیر برخی از حوزه های اصلی تحقیق و کاربرد در روانشناسی آمده است:

• روانشناسی غیر طبیعی مطالعه رفتارهای غیرطبیعی و آسیب های روانی است. این شاخه تخصصی، بر تحقیقات و معالجه انواع اختلالات روانی متمرکز است و با روان درمانی و روانشناسی بالینی مرتبط است.
• روانشناسی زیستی (بیوسایکولوژی) بررسی می کند که چگونه فرایندهای زیست شناختی بر ذهن و رفتار تاثیر می گذارند. این شاخه، ارتباط نزدیکی با علوم اعصاب دارد و از ابزارهایی مانند MRI و PET اسکن برای بررسی آسیبهای مغزی یا ناهنجاری های مغزی استفاده می کند.
• روانشناسی بالینی بر ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات روانی متمرکز است.
• روانشناسی شناختی مطالعه فرآیندهای فکری انسان از جمله توجه، حافظه، ادراک، تصمیم گیری، حل مسئله و فراگیری زبان است.
• روانشناسی قیاسی ​​شاخه ای از روانشناسی است که به مطالعه رفتار حیوانات مربوط می شود.
• روانشناسی رشدی شاخه ای است که به بررسی رشد و نمو انسان در طول زندگی می پردازد و شامل توانایی های شناختی، اخلاق، عملکرد اجتماعی، هویت و سایر زمینه های زندگی می باشد .
• روانشناسی جنایی یک رشته ی کاربردی است که با استفاده از تحقیقات روانشناسی و قوانین موجود، بر سیستم عدالت قضایی و کیفری متمرکز است.
• روانشناسی صنعتی – سازمانی زمینه ای است که از تحقیقات روانشناختی برای ارتقاء عملکرد کار و انتخاب کارمندان استفاده می کند.
• روانشناسی شخصیتی بر درک چگونگی رشد شخصیت و همچنین الگوهای افکار، رفتارها و ویژگی هایی که باعث منحصر به فرد بودن فرد می شود، تمرکز دارد.
• روانشناسی اجتماعی بر رفتار گروهی، تاثیرات اجتماع بر رفتار فردی، نگرش، پیش داوری، قابلیت انطباق در جامعه، پرخاشگری و مباحث مرتبط دیگر متمرکز است.

حیطه های علم روانشناسی

تمامی رفتارها و فرایندهای روانی انسان برخاسته از ذهن او است. بنابراین کار اصلی روانشناسان بررسی موارد زیر می باشد:

• مطالعه رفتارهای انسان و پیامدهای آن
• مطالعه فرایندهای روانی مثل احساسات، هیجانات و افکار
• بررسی مغز و کارکردهای آن و نقش آن در رفتار و فرایند های روانی
• پرداختن به اختلالات روانی و مشکلات سازگاری
• بررسی سلامت روان و بهداشت روان
• کمک به بهبود عملکرد انسان ها
• مدیریت و مداخله در بحران

.

رویکرد های روانشناسی

دانشمندان روانشناسی برای بررسی و شناخت انسان از نقطه نظرات مختلفی بهره می برند. در واقع هر کدام از آن ها با توجه به پایه های فلسفی مختلف، پیرو مکاتب و رویکردهای مختلفی در روانشناسی هستند. هر رویکرد نقطه نظر مشخصی نسبت به برخی مسائل دارد، آن ها را توضیح می دهد و در برخورد با اختلالات روانی شکل درمانی خاصی را پیشنهاد می دهد. رویکرد های غالب روانشناسی شامل موارد زیر می باشد:

1) روانکاوی: 

روانکاوی یکی از اولین رویکردهای معروف روانشناسی است که پایه گذار آن فروید بود. روانکاوان در ابتدا از طریق فرایند های خاصی به گذشته افراد می پرداخت و اعتقاد دارند با بررسی عمیق گذشته و بررسی ناهوشیار افراد می توانند مشکلات فرد را حل کنند. این رویکرد در طول زمان دچار تحولات زیادی شده و رویکرد های نوینی از دل آن درآمده است.

2) رفتار گرایی: 

یکی از اولین رویکرد های شناخته شده است که تمرکز خود را بر رفتار قابل مشاهده فرد می گذارد. برای یک رفتارگرا مهم نیست که چه در ذهن می گذرد، صرفا آن چیزی که دیده می شود اندازه گیری و بررسی می شود. نهایتا برای تغییرش برنامه ریزی می کند. با رفتار درمانی قوانین رفتاری خاص را کشف کرده و برای تغییرش از ررش های خاص استفاده می کنند.

3) رویکرد شناختی: 

در رویکر های شناختی رفتاری، مسائل روانی از طریق نحوه شناخت افراد بررسی می شود. تمرکز این رویکرد روی جریان فکر افراد بوده و نحوه تفکر ناسازگار آن ها بررسی و در درمان تغییر داده می شود.

4) رویکرد زیست شناختی: 

رویکرد زیست شناختی همانطور که از نام آن بر می آید، به بررسی فرایند های زیستی که منجر به تغییرات رفتاری و روانی می شود، می پردازد. در واقع بررسی مغز در این رویکرد در اولویت است.

سوء تفاهمات در مورد روانشناسی

علم روانشناسی یکی از علومی است که برای عامه مردم جالب به نظر می رسد و ممکن است آن را دنبال کنند. آن ها ممکن است تصورات نادرستی از روانشناسی در ذهن خود داشته باشند. حال آنکه روانشناسی صرفا در حیطه علم عمل می کند و با محدودیت های بسیاری روبرو است. یکی از این سوء تفاهمات در مورد روانشناسی برابر دانستن آن با مسائلی از قبیل پیشگویی، ذهن خوانی و طالع بینی است. حال آنکه روانشناس یک فرد عادی است که در حیطه علمی که کسب کرده می تواند برخی از فرایند های ناسازگار روانی را شناسایی و به افراد کمک کند تا به آن ها غلبه کنند. در واقع یک روانشناس توانایی ذهن خوانی و پیشگویی ندارد.

برخی نیز فکر می کنند روانشناسان همه چیز دان هستند و می توانند به آن ها در مورد هر چیزی بهترین راه حل را توصیه کنند. این در حالیست که روانشناسان می دانند؛ نحوه تفکر افراد چگونه است، مشکلاتشان چگونه به وجود می آید و چگونه می توان افراد را به درست فکر کردن و احساس خوبی داشتن سوق داد. از دیگر باور های اشتباه در مورد روانشناسی این است که یک روانشناس قرار است با یک جلسه صحبت کردن با شما، زندگی شما را متحول کند. در واقع روانشناس در طول یک مدت زمان مشخص می تواند به فرد کمک کند و این به شرطی است که فرد خود مشتاق تغییر و پذیرای آن باشد. در واقع روانشناس یک معجزه گر نیست.

فرق روانشناس و روانپزشک

برخی تصور می کنند روانشناس و روانپزشک یکی هستند یا از تفاوت های بین آن ها به خوبی آگاه نیستند. روانشناس عموما فردیست که از بدو ورود به دانشگاه شروع به تحصیل در رشته روانشناسی می کند و حیطه تخصصی دانش روانشناسی را فرا می گیرد. چنین فردی در مقاطع تحصیلات تکمیلی حیطه کاری خود را محدودتر کرده و به شکل متمرکزتر به قسمت خاصی از روانشناسی می پردازد. اما روانپزشک فردی است که پس از 7 سال تحصیل در رشته پزشکی و بعد از گرفتن مدرک پزشکی خود، برای ادامه تحصیلات و گرفتن تخصص، روانپزشکی را انتخاب می کند و برای حدود 4 سال به تحصیل در حیطه اختلالات روانی می پردازد.

عموما روانپزشکان با دیدگاه زیست شناختی وارد مسائل روانی می شوند و کار اصلی آن ها درمان های دارویی برای اختلالات روانی است. سرو کار روانپزشکان بیشتر اختلالات شدید روانی است که نیاز به درمان های دارویی و خدمات بستری در مراکز روانپزشکی دارند. اما در مقابل روانشناسان دارو تجویز نکرده، و مسائل را از دیدگاه روانشناختی-اجتماعی-فرهنگی بررسی می کنند. رواندرمانی در واقع تخصص اصلی روانشناسان است که در طی سال های تحصیل خود، مهارت های آن را به خوبی می آموزند. رواندرمانی درمان از طریق صحبت کردن می باشد.

دیوانه کیست؟

برخی مردم مراجعه به روانشناس را به معنی دیوانه بودن می دانند. اما دیوانه کیست؟ مردم کلمه دیوانه را در مورد فردی که رفتارش خارج از حالت عادی باشد یا با مشکلات خاصی دست و پنجه نرم کند، به کار می برند. واقعیت این است که در روانشناسی ما هیچ مفهومی به اسم دیوانگی نداریم و در واقع آن را بررسی نمی کنیم. روانشناسی علم بررسی رفتار و فرایند های ذهنی و روانی است. بنابراین دایرۀ آن گسترده تر از آن است که محدود به قشر خاصی بشود.

هر فردی بهره خاصی از سلامت روان دارد. وجود مشکلات روانی از قبیل افسردگی، اضطراب، دشواری سازگاری در برخی موقعیت ها، مشکلات در روابط انسانی از قبیل ازدواج و فرزندپروری و بسیاری از مسائل دیگر در همه انسان ها وجود دارد. بنابراین یک روانشناس می تواند به هر فردی کمک کند تا زندگی اش را بهبود بخشد و سلامت روانش بیشتر شود. از طرف دیگر افراد با مشکل شدید تر می توانند از خدمات روانشناسان استفاده کنند تا بر مشکلاتشان فائق شوند. در واقع مراجعه کردن به یک روانشناس لزوما به معنی داشتن مشکلات شدید نیست و حتی اگر چنین باشد، خیلی طبیعی است که فردی که مشکلات شدید داشته باشد، در پی راه حل برآید. مانند فردی که مبتلا به سرطان شده و به پزشک مراجعه می کند تا مشکلش برطرف شود و در عین حال فردی هم که سرما خورده یا دستش شکسته، به پزشک مراجعه می کند.

.

نقش رسانه در شناسایی جایگاه روانشناسی

رسانه در این بین می تواند نقش مهمی ایفا کند. یکی از دلایل ایجاد سوء تفاهمات در بین مردم در مورد روانشناسی، تصویری است که رسانه ها از روانشناسان نشان می دهند. نقشی که یک روانشناس در یک فیلم بازی می کند، می تواند تصوری غلط در مردم ایجاد کند، که خود هیچ تجربه ای از یک جلسه درمان نداشته اند. رسانه ها با تبلیغات و سرمایه گذاری در حیطه سلامت روان مردم، می توانند دیدگاه مردم را تغییر دهند، انگ دیوانه بودن را کمرنگ کنند و بهره گیری از خدمات شبکه سلامت روان را در مردم تشویق کنند. در واقع اگر نقش یک روانشناس در رسانه به خوبی تصویرسازی شده و به اطلاع مردم برسد، تاثیر به سزایی در زندگی مردم خواهد داشت.

زمینه های تخصصی روانشناسی:

روانشناسی مانند بسیاری از علوم دارای رشته های فرعی بسیار متنوعی است که ناشی از تأثیر و نفوذ روانشناسی در حوزه های مختلف دانش است به گونه ای که در حال حاضر در انجمن روانشناسی آمریکا حدود ۵۴ کمیته تخصصی در حوزه های مختلف روانشناسی وجود دارد.

شاخه های مهم روانشناسی:

1. روانشناسی بالینی: مطالعه رفتار های غیرعادی و نابهنجار به منظور تشخیص و درمان بیماری های روانی.
2. روانشناسی شناختی: مطالعه تفکر و توانائی های موجود زنده در زمینه پردازش خبر.
3. روانسنجی: مطالعه و بررسی چگونگی سنجش و اندازه گیری ویژگی های روانی.
4. روانشناسی فرهنگی: مطالعه شیوه های اثرگذاری فرهنگ، خرده فرهنگ و عضویت در گروه قومی، بر رفتار انسان.
5. روانشناسی جنسیت: مطالعه تفاوت های موجود بین جنس مذکر و مؤنث، کسب هویت جنسی و نقش جنسیت در طول زندگی.
6. روانشناسی شخصیت: مطالعه صفات و پویایی های شخصیتی، تهیه و تدوین نظریه های شخصیت به منظور ارزیابی و طبقه بندی ویژگی های شخصیتی.
7. روانشناسی قانونی: مطالعه ابعاد رفتاری نظام قانونی جامعه و اثرات وضع ظاهر متهم بر قضاوت اعضای هیئت منصفه و ویژگی ها و نگرش های اعضای هیئت منصفه بر قضاوت آنها.

8. ادامه:

9. روانشناسی مدیریت: مطالعه و بررسی عوامل مؤثر بر رهبری و میریت اثربخش و روابط بین مدیران و کارکنان.
10. روانشناسی حرفه ای (شغلی): مطالعه استعداد افراد در پذیرش کار و مشاغل مختلف.
11. روانشناسی نظامی: کاربرد اصول روانشناسی در اوضاعو احوال محیط های ویژه ی نظامی.
12. روانشناسی بهره وری: مطالعه عوامل انسانی مؤثر بر دستیابی به بهره وری بهینه شغلی و سازمانی.
13. روانشناسی صنعتی سازمانی: مطالعه و بررسی علمی رفتار انسان ها در محیط کار و اثرات متقابل آنها.
14. روانشناسی کار: روانشناسان اروپایی به جای روانشناسی صنعتی سازمانی ترجیحاً روانشناسی کار را به کار می برند.
15. روانشناسی تبلیغات: مطالعه فنون و اثربخشی تبلیغات در رفتار مصرف کننده و عوامل برانگیزاننده خریداران به خرید کردن.
16. روانشناسی مصرف کننده (مشتری): مطالعه فرایند های انتخاب، خرید و استفاده از خدمات و محصولات و مطالعه رفتار خریدار.
17. روانشناسی فضایی: مطالعه رفتار انسان ها در پرواز و محیط های بسته هواپیما و سفینه و مشکلات رفتاری ناشی از زندگی در فضا.
18. روانشناسی سیاسی: مطالعه ابعاد روانشناختی رفتار سیاسی و شیوه های بهره گیری رهبران، سیاستمداران و مسئولان از تدابیر و راهبردهای روانشناختی.
19. روانشناسی ورزش: مطالعه ابعاد رفتاری، عاطفی و شناختی موقعیت های ورزشی و استفاده از اصول روانشناسی به منظور بهینه سازی عملکرد و سلامت قهرمانان ورزشی و ورزشکاران.
20. روانشناسی کارکنان: مطالعه راهکار های مناسب انتخاب کارکنان، مدیریت کارکنان در جهت همکاری با یکدیگر و تشکیل گروه های منسجم اثربخش. (به مرور اصطلاح مدیریت منابع انسانی بیش از روانشناسی کارکنان استفاده می شود.)

لطفا نظرات خود در رابطه با مقاله تعریف روانشناسی و شاخه های مهم آن چیست؟ را با ما به اشتراک بگذارید.

شادو سر سبز باشید.